Sika nga Arkitekto ken Allawagi iti Literatura Ilokana

by Amado I. Yoro

Nakidser ti patakder a bangonen ti nasalun-at ken nagaget nga allawagi. Nabaludbod ti mula ti naridam ken naanus a mannalon. Nataraki dagiti desinio ken balabala a sirigen ken isagana ti naalibtak ken nasidap  nga arkitekto.

Sumagmamano la dagitoy a panirigan ken pangyarigak no kasano a yasping wenno idiligko iti panagsuratan…

UMUNA: Idea, ania dayta adda dita panunotmo. Ania ti pampanunotem? Dayta ti isuratmo.

MAIKADUA: Ipapel. Isurat iti papel. Wenno ikabil iti computer. Debelap. Warwarem kadagiti balikas. Ti umuna a balikas, isu dayta ti puonam a mangilawlawag ken mangsuporta ti “tema” wenno bugas kas mensahe ti suratem nga artikulo.

MAIKATLO: Sansanem a surnadan, dalusan, ti bukbuklem a sinurat: sarita, man, daniw man, salaysay man, wenno kolum ken dadduma pay a kita ti piksion wenno saan a piksion.

MAIKAPAT: Agipatulodkan no ania/asino a magasin, warnakan ti kayatmo a pagipatulodan.

MAIKALIMA: Aramidem ti bukodmo nga eskediul. Inaldaw? Linawas? Binulan? Sika ti control dita iti bukodmo. Dayta ti makuna a “Time Management.”

Ti laglagipen no kontributortayo laeng: Saantayo a tengngel no kaano a maipablaak ti sinurattayo. Ken saantayo pay nga ammo no kayat nga ipablaak ti editorial.  Kontrol ti editorial dagita. Adda dita kadakuada iti makuna a “reserved the right to…” Adda artikulo/sinurat timely. Adda met dagiti makuna a mausarda iti ania a tiempo.

Sabali met ti gundaway ti “assigned articles.” Kas iti kolum, kas iti artikulo wenno topiko a kiniddaw ti editor a maisurat aglalo kadagiti makuna a “human interest” ken dagiti ‘umat-atipokpok nga isyu iti lugar nga ayan ti mannurat, ti saan a madanon ti editor. Dayta no dadduma ti makuna nga ‘scoop’, eyewitness, fresh and first-hand information.

Kakuykuyog ti panagsuratan ket isuti panagipablaak, panangiprinta ken/wenno panagilibro iti gapuanan dagiti mannurat nga Ilokano. Adda dakdakkel nga akem ti maysa a mannurat. Ti makuna a mannurat dagiti mangikur-it, mangisurat kadagiti padas, paliiw, dagiti agdama a pasamak ket agbalinto a pudno a record iti masakbayan.

PADAS: Isu dayta ti personal a padas iti agdama a komunidad, iti gimong, iti grupo a nakaisangalan ti maysa a tao. Naigamer. Involvement.

PALIIW: isu dayta ti nakita iti sabali a banag.

Kas warnakan, patiek a ti Hawaii Filipino Chronicle ket maysa a “writing outlet” dagiti mannurat, nabayagen a mannurat wenno nabiit pay a mannurat, ken uray pay dagiti agtarigagay nga agsurat iti bukodtayo a pagsasao. Agpayso nga adu wenno sumagmamano dagiti warnakan ken magasin, ngem no dadduma, gapu iti espasio, adda lablabitna a saan a maipablaak ti sinurat, banag nga adda lablabit a maupay ni mannurat.

Agsursurotayo amin. Inaldaw iti panagadal, tunggal aldaw adda matakuatan a baro nga aramid. Ti panagsuratan ket maysa a wagas a panangasa ken panangpatadem ti isip, ti pluma, banag a dumur-as ken pumintas ti gapauanan.

Adda akem ti tunggal mannurat. Mangpabaknang. Mangtagiben. Mangpreserba. Itag-ay iti nangatngato nga agpang ken kalidad.

Asaen ti plumatayo. Surat, basa, surat, awan sarday. Agsukisok a masansan. Masapul nga adda makunkuna a creative power of the mind.

Agtigtig-abto la ketdi ti ‘kamalig’ ti Literatura Ilokana iti panagtultuloy iti panagsuratan, ken iti panangiblaak ti HFC dagiti napateg a sinurat ken gapuanan dagiti “Mannurat Iti Ilokano” ken uray saan nga Ilokano.

Kastoy Ti Editorialtayo Iti Ilokandia 1978
Dagiti Sulbod Iti Kailokuan, Nariingdan. Rikna, tignay ken Salukag dagiti Pinoy. Ti Pateg ti Kultura ken ti Literatura Ilokana. “Ti balor dagiti gapuanan maipaneknek laeng iti bukod a panangawit ken panangilala. Pudno a napateg dagiti sinurat. Balor ti biag ti bukod a literatura. Isuda ti nabaknang a kontribusion iti rumangrang-ay a kultura a nakairuaman uray addatayon iti daga a ganggannaet.

Sulbodtayo iti napanayag a Kailokuan. Asino man a mangilibak iti kinasiasinona, maysa laeng a kinatiri ken kinatakrot.

Iti Amianan ti pakasarakan kadagiti nagaget nga utek iti panagbukibok kadagiti napateg a gameng ti sariugma ken ti kulturatayo.

Sitatalimeng dagiti kinapintas ken daeg ti dagatayo. Maysa a nabatad a legasia no ituloy a bukibuken ken pabaknangen iti bukod a pagsasao.

Datayo met la a mannurat nga Ilokano ti mismo nga arkitekto ken allawagi tapno bangonen ti natalged, nasin-aw, nalagda, nabaknang a pondasion, ti ‘sarusar”, balay, agamang, kamalig ti itultuloytayo a salimetmetan, pabaknangen ken padur-asen a pagsasao ken literaturatayo.

“Keep on writing. Writing is our literary, language and cultural responsibility to do as a writer.” 


Leave a Reply

Your email address will not be published.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.